YANIKLARDA İLK YARDIM
Ateş, radyasyon, kızgın cisim vb. çeşitli fiziksel ve yakıcı kimyasal etkenlere maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasına yanık denir.
1.Derece yanıklar
- Derinin yüzeyinde, kızarıklık (pembe, kırmızı arası renk) şeklinde görülen doku hasarı vardır.
- Ağrı vericidir.
- Yanan bölgede hafif şişlik vardır.
- Genelde 48 saat içinde kendiliğinden iyileşir
2.Derece yanıklar
- Derinin 1. ve 2. tabakası etkilenmiştir.
- Enbelirgin özelliği deride içi su dolu kabarcıklar ( bül ) oluşmasıdır.
- Çok ağrılıdır.
3.Derece yanıklar
- Derinin tüm tabakaları etkilenir.
- Kaslar, sinirler, damarlar etkilenebilir.
- Yanık bölgede beyaz kuru yaradan, siyah renge kadaraşamaları vardır.
- Ağrısızdır, çünkü bütün sinirler zarar görmüştür.
Yanığın vücutta oluşturduğu olumsuz etkileri
- Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.
- Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir.
- Hasta ya da yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon riski oluşur.
Isı ile oluşan yanıklarda ilk yardım
- Kişi hala yanıyorsa, paniğe engel olunur, koşması engellenir.
- Hasta ya da yaralı ıslak battaniye vb. ile sarılır ya da yuvarlanması sağlanarak yanma durdurulmaya çalışılır.
- Hasta ya da yaralının hava yolu açıklığı ve solunumu
(AB) değerlendirilir.
- Yanık çok yaygın değilse yanan bölge en az 20 dk.tazyiksiz ve bol soğuk su altında tutulur.
- Şişlik oluşabileceğinden saat, yüzük, bilezik vb. takılar çıkarılır.
- Yanan bölgedeki giysiler çıkarılır (giysi yanan bölgeye yapışmışsa etrafından kesilerek çıkarılması gerekir).
- Yanan bölge sabunlu su ile dikkatlice temizlenir.
- Su toplayan yerler patlatılmaz.
- Yanan bölgelere (el,ayak gibi) birlikte bandaj yapılmaz.
- Yanık üzeri temiz ve nemli bezle örtülür, yanık üzerine hiçbir madde sürülmez.
- Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.
- Yanan vücut bölgesi geniş ve sağlık kurumu uzaksa, kusma yoksa, bilinci açıksa; sıvı kaybını gidermek amacıyla hasta ya da yaralıya hazırlanan sıvı (1 lt. su+ 1 çay kaşığı karbonat + 1 çay kaşığı tuz), maden suyu vb. içirilir.
- Tıbbi yardım istenir ( 112 ).
Kimyasal yanıklarda ilk yardım
- Yanan bölgedeki giysiler çıkarılarak, kimyasal maddenin deriyle teması kesilir.
- Yanan bölge bol, tazyiksiz akan suyla, en az 20-25 dk. yıkanır.
- Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.
- Tıbbi yardım istenir ( 112 ).
Elektrik yanıklarında ilk yardım
- Olabildiğince soğukkanlı ve sakin olunur.
- Hasta ya da yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilir.
- Akımı kesme imkânı yoksa yalıtkan bir maddeyle (tahta, plastik) kişinin elektrikle teması engellenir.
- Hasta ya da yaralının solunum yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilmelidir.
- Hasta ya da yaralı kımıldatılmamalıdır.
- Hasar gören vücut bölgesi örtülür.
- Hasta ya da yaralının bilinci açık ve kendini iyi hissediyorsa dahi tıbbi yardım istenir.
Sıcak çarpmasında ilk yardım
- Hasta serin ve havadar bir yere alınır.
- Hastanın giysileri çıkarılır.
- Hasta sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.
- Bulantı yoksa ve bilinci açıksa; su ve tuz kaybını gidermek için hastaya su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı ya da maden suyu içirilir.
DONMALARDA İLK YARDIM
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve kanın pıhtılaşmasıyla dokularda hasar oluşmasına donma denir.
Birinci derece donmalar:
- En hafif şeklidir.
- Deride solukluk, soğukluk hissi
- Uyuşukluk, halsizlik
- Daha sonra kızarıklık ve karıncalanma hissi görülür
İkinci derece donmalar:
- Zarar gören bölgede gerginlik hissi,
- Şişlik, ağrı, içi su dolu kabarcıklar,
- Su toplanması, iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
Üçüncü derece donmalar:
Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır. Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.
Donmalarda ilk yardım
- Hasta ya da yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir.
- Donmaya maruz kalan kişi sakinleştirilir.
- Donan kişi hareket ettirilmez, kesin istirahat etmesi sağlanır.
- Kuru giysiler giydirilir.
- Bilinci açık ise sıcak, şekerli içecekler verilir.
- Su toplamış bölgeler asla patlatılmaz, üstü örtülür.
- Donuk bölge asla ovulmaz, kendiliğinden ısınması ya da çözünmesi sağlanır.
- El ve ayaklar doğal pozisyonda tutulur.
- Hala halsizlik varsa bezle bandaj yapılır.
- Tıbbi yardım istenir.(112)
KIRIKLAR
- Kırık; kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar, darbe sonucu ya da kendiliğinden oluşur.
Kırık çeşitleri
· Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur ancak deri sağlamdır.
· Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kemik uçları dışarı çıkmıştır, beraberinde kanama ve enfeksiyon riski taşırlar.
· Parçalı kırık: Kemik birden fazla yerden kırılmıştır.
Kırık belirtileri
· Bölgenin hareket edilmesi ile artan yoğun ağrı,
· Şekil bozukluğu ( Diğer sağlam organ ile karşılaştırılır ),
· Bölgede şişlik ve kanama sonucu morarma,
· İşlev kaybı,
· Hareketlerde kısıtlanma,
Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar
· Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma. ( Kırık bölgede nabız alınamaması, soğukluk, solukluk, aşırı hassasiyet )
· Kanamaya bağlı şok.
· Açık kırıklarda enfeksiyon riski görülebilir.
Kırıklarda ilk yardım
· Yaşamı tehdit eden başka yaralanma varsa ona öncelik verilir.
· Hasta ya da yaralı hareket ettirilmez.
· Ani hareketlerden kaçınılır, kırık kemik düzeltilmeye çalışılmaz.
· Kırık kolda ise; şişlik oluşacağından yüzük, saat vb. takılar ya da eşyalar çıkartılır.
· Kırık bölge hareket ettirilmez.
· Açık kırık varsa; tespitten önce yara üzeri temiz bir bezle kapatılır.
· Kırık olan bölge, bir üst ve bir alt eklemi de içine alacak şekilde karton, tahta vb. sert cisimle tespit edilir(sağlık ekiplerinin ulaşamayacakları ve taşıma yapılması gereken durumlarda).
· Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınır.
· Kırık bölgede sık aralıklarla (3-5 dk.) nabız, derinin rengi kontrol edilir.
· Hasta sıcak tutulur.
· Tıbbi yardım istenir ( 112 ).
|
